Terrarium szklane
Spis treści
Wstęp
Na jesieni 2023 roku otrzymałem kolejne zlecenie założenia szklanego terrarium roślinnego. Tym razem miejscem dostawy była niedawno powstała poradnia Centrum Psychoterapii INFINITAS 1 na warszawskiej Woli. To nowy punkt na mapie ośrodków zdrowia psychicznego. Jego założycielka i jednocześnie główna terapeutka postawiła na domową i ciepłą atmosferę gabinetów. Lokal użytkowy został wyposażony w oryginalne meble z litego drewna, nowoczesne i wygodne tapicerowane sofy i fotele, a także znakomitą ilość żywych roślin doniczkowych. Pomieszczenia poradni posiadają unikalną tożsamość i stanowią bardzo mocną alternatywę dla innych konkurencyjnych obiektów tej branży. Wyobrażeniem Klientki było uzupełnienie aranżacji lokalu o duże terrarium szklane z egzotyczną florą.
Co to jest terrarium ?
Słowo terrarium wywodzi się z łacińskiego słowa Terra oznaczającego Ziemię. I nie chodzi o glebę w sensie podłoża, ale o Terra Mater będące personifikacją planety Ziemia, czyli lądu, terenu, miejsca do życia. Z definicji terrarium to obszar o zadanych i trwałych warunkach umożliwiających zdrowe i higieniczne życie, rozwój i prokreację żywych organizmów zwierząt i roślin. Podstawą takiego habitatu jest przestrzeń życiowa, a tą mogą być nieduże przenośne pojemniki, większe zbiorniki, szklane gabloty, ale także otwarte słoje, misy czy donice. Aby terrarium spełniało swoją funkcję niezbędne jest odtworzenie i zaaranżowanie w nim warunków zbliżonych do naturalnych występowania gatunków roślin lub zwierząt w przyrodzie.
Różne gatunki flory i fauny zamieszkujące domowe terraria cechują odmienne wymagania warunków środowiskowych. Na te składają się przede wszystkim parametry powietrza, dostęp do życiodajnej wody, źródło energii świetlnej i składników odżywczych. O ile światło nie stanowi problemu, to największym wyzwaniem zapewnienia prawidłowego bytu mieszkańców habitatu jest utrzymanie zasobów wody, właściwej temperatury oraz składu powietrza. Dotyczy to praktycznie wszystkich zamkniętych terrariów szklanych, niezależnie czy dla roślin, czy także dla gadów, płazów, owadów, skorupiaków lub niewielkich gryzoni. Każde zamknięte terrarium stanowi niezależny ekosystem o większej lub mniejszej samowystarczalności.
Dekoracyjne szklane terraria coraz śmielej pojawiają się w zabudowie meblowej lokali mieszkalnych, biurowych i użytkowych. Współczesne projektowanie żywych habitatów uwzględnia mariaż eleganckich i estetycznych detali z przemysłowymi technologiami. Końcowe rezultaty są nie tylko efektowne, ale także efektywne, bezpieczne i trwałe. Szeroko pojęte personalizowane wykonawstwo specjalistyczne oferuje dowolny zakres terrariów na wymiar, z wielkimi gabarytami terrariów ściennych włącznie 2. Oprócz ludzkiej wyobraźni, w praktyce jest niewiele ograniczeń swobodnego zastosowania.
Wpływ obecności roślin na zdrowie psychiczne
Promocja zdrowego trybu życia opiera się na obszernych badaniach naukowych dokumentujących zbawienne oddziaływanie natury na zdrowie psychiczne człowieka. Dotyczy to wszystkich grup wiekowych i zawodowych, ale głównie osób na stałe funkcjonujących w zurbanizowanych obszarach miejskich i przemysłowych. Oczywiście, szklane terrarium roślinne, nawet to wielkoformatowe, nie zastąpi spaceru po lesie lub parku, jednak może stanowić mocny substytut dla osób wysoko aktywnych zawodowo. Obserwowanie tropikalnego terrarium obniża poziomu stresu, odciąga i uspokaja myśli. Obcowanie z takim miniaturowym ogrodem pozwala poczuć spokój i harmonię, częściowo kompensując czynniki lęków i ryzyka depresji.
Analogiczne akwarium z rybkami cechuje permanentna kinetyka, co dla wielu może się wydawać bardziej interesujące. Jednak terrarium roślinne wcale nie musi być statyczne. Możliwości wywołania subtelnego ruchu w takim ekosystemie jest kilka. Nawiew powietrza wzrusza ruch roślin. Zraszanie i zamgławianie imitują porę deszczową lasów tropikalnych. Na ściance można zaaranżować ciek wodny w formie wodospadu, a przecież jest jeszcze akwaterrarium zwane paludarium będące połączeniem części lądowej z wodną. Do tego roślinne terrarium mogą zamieszkiwać jaszczurki lub żaby, których żerowanie jest równie atrakcyjne dla oka. Przykład paludarium z wodospadem 3 opisałem w osobnym artykule (link na końcu w odnośnikach).
Kubaturowe terrarium szklane ma jedną bardzo ciekawą techniczną przewagę nad akwarium. Otóż drzwi do takiego habitatu możemy otworzyć na oścież i dosłownie chłonąć panujący wewnątrz klimat jego tropikalnego ekosystemu. Organoleptyczne doznania z takiego własnego skrawka dzikiej natury są do dyspozycji Użytkownika przez cały rok kalendarzowy.
Projekt terrarium szklanego
Wracając do specyfikacji prezentowanego habitatu roślinnego, Inwestorka nie dysponowała projektem wnętrza poradni, a aranżację i wyposażenie realizowała według własnej wizji metodą administracyjną. Z wywiadu wynikało, że Klientka miłuje rośliny wielkolistne i jej wstępnym zamysłem było założenie dużego szklanego terrarium na pełną ścianę. Jednak racjonalizując zadanie ograniczyliśmy wymiary zbiornika a dla wybranej lokalizacji najlepsze okazało się terrarium pionowe. Roślinny habitat jest widoczny już z drzwi wejściowych poradni i jest pierwszym obiektem, na który natrafia pacjent wchodząc do środka. To pewnego rodzaju zaproszenie i gwarancja azylu wnętrza. Bryła słupka stanowi przedłużenie ściany i zabudowanej szafy wnękowej domykając nieco obszerną przestrzeń największego pomieszczenia lokalu.
Gablota szklanego terrarium ma następujące wymiary – długość L69cm, szerokość W43cm, wysokość H100cm o umownej pojemności 300-litrów. Zbiornik został w całości wykonany z hartowanego szkła typu FLOAT o grubości #8mm. Jednoskrzydłowe drzwi terrarium są również szklane i osadzone na lakierowanych zawiasach kabinowych. W drzwiach zostały wycięte 2 okrągłe otwory a w nich osadzone kratki wentylacyjne według własnego projektu.
Hartowane szkło do budowy terrarium
W wszystkich projektach komercyjnych i prywatnych terrariów używam hartowanego szkła grubości #8mm. Powody są trzy i wszystkie dotyczą bezpieczeństwa użytkowania. Pierwszym jest ciężar aranżacji wewnętrznej habitatu. Przy budowie średnich i dużych terrariów używam masywnych korzeni o dużej gęstości, które nawet suche są ciężkie. Dla przykładu jeden korzeń o długości około 1m może ważyć nawet 10-15kg. Na docelową aranżację może składać się nawet kilkanaście korzeni, których ciężar spoczywa nie tylko na dnie, ale także na tylnej szybie, a czasem także na bocznych. Zatem szyby terrarium muszą być na tyle nośne, aby wytrzymać nacisk ciężaru, który po uruchomieniu terrarium zostanie jeszcze zwiększony od wchłoniętej i utrzymywanej przez drewno wilgoci.
Drugim powodem jest intensywne odkształcenie się korzeni w trakcie procesu dojrzewania terrarium. Do budowy aranżacji zawsze używam suchych korzeni, gdyż tylko takie zapewniają mocne spoiny podczas ich klejenia. Natomiast po uruchomieniu terrarium i rozpoczęciu jego nawadniania, higroskopijne korzenie zaczynają stopniowo chłonąć wodę. I w zależności od lokalnej gęstości i struktury drewno pęcznieje, a cały korzeń zmienia swoją geometrię. Tego procesu nie można ani kontrolować, ani zatrzymać. Odkształcające się masywne korzenie mogą napierać lub ciągnąć szybę (przez spoiny) powodując znaczne naprężenia w szkle i ryzyko pęknięcia szyby lub rozszczelnienia terrarium.
Trzecim powodem jest ponad 3-krotnie większa wytrzymałość hartowanego szkła na uszkodzenia mechaniczne. Ponadto hartowana szyba rozpada się na mnóstwo drobnych kawałków minimalizując ewentualne obrażenia Użytkownika. Szkło nie poddane obróbce cieplnej pęka na duże i bardzo ostre kawałki stanowiące poważne zagrożenie. Spadająca tafla działa jak gilotyna i może doprowadzić do trwałego kalectwa. Mimo, że umowy na zakładanie terrariów szklanych ubezpieczam polisą OC, to praktyczne bezpieczeństwo moich Klientów jest priorytetowe.
Stelaż i zabudowa meblowa
Z uwagi na ciężar własny gabloty szklanego terrarium, jego korzennej aranżacji oraz nasycenia wodą, wszystkie projekty wilgotnych habitatów roślinnych ustawiam na podkonstrukcji stalowej. W przypadkach dużych ściennych terrariów ich całkowity ciężar może dochodzić do 200-250 kg. Zatem stabilna i nośna, a jednocześnie odporna na oddziaływanie wilgoci podstawa jest niezwykle istotna dla zachowania żywotności całego przedsięwzięcia.
W prezentowanym terrarium zastosowałem dwa stelaże. Pod terrarium użyłem solidnego stelaża z profilu kwadratowego o przekroju 40x40mm. Natomiast do sufitu umocowałem lżejszy z profilu 20x20mm. Pod zbiornikiem ułożyłem blat z sklejki liściastej grubości 18mm oraz matę z pianki polietylenowej XPE #5mm. Wysokość górnego stelaża dobrałem, aby uzyskać wynikową dylatację 2,5cm do stropu terrarium. Zabudowę meblową zamówiłem uciętą na wymiar. Boki przykręciłem do stelaży na stałe, natomiast fronty są mocowane na magnesy.
Korzenna aranżacja hardscape
Hardscape to sucha aranżacja wnętrza terrarium, której celem jest odzwierciedlenie fragmentu naturalnego ekosystemu jak np. linia brzegowa, leśny jar czy zwałowisko konarów drzew. Zasiedlenie takiej aranżacji żywymi roślinami improwizuje miniaturowy skrawek przyrody w sztucznych warunkach zamkniętego domowego zbiornika lub gabloty. W skład hardscape’u wchodzą wszystkie elementy wewnętrznej dekoracji z wyjątkiem roślin oraz wyposażenia technicznego. Mogą to być gałęzie, korzenie, kora, ziemia, a czasem także kamienie i piach. Dobrze zaplanowana aranżacja wewnętrzna uzupełniona o systemy podtrzymania życia (światło, woda, świeże powietrze, składniki odżywcze) pozwoli na rozwinięcie własnego ekosystemu w zamkniętym terrarium.
Do prezentowanego szklanego terrarium użyłem korzeni Mopani. Pierwszy raz zastosowałem tą odmianę i muszę przyznać, że są świetne. Ich zaletą jest bardzo zbita struktura przekroju drewna. Są niezwykle twarde i trudne w obróbce, ale zapewnią długie lata eksploatacji. Oprócz tego, korzenie same w sobie są eleganckie. Mają regularne, harmonijne kształty, ale jednocześnie nie są nudne. Korzenie umocowałem do tylnej szyby spoinami z silikonu LAKMA 4. Ściankę terrarium wykonałem z niskoprężnej piany montażowej powleczonej silikonem oraz substratem kokosowym. Na dno wsypałem keramzyt z domieszką substratu akwarystycznego.
Rośliny w terrarium szklanym
Jakie są najlepsze rośliny do terrarium ? Początkującym amatorom terrarystyki rekomenduję rośliny doniczkowe z działów ogrodniczych marketów OBI. Można tam nabyć sadzonki Philodendronów, Anthuriów, Calathei oraz ciekawych paproci w umiarkowanych cenach. Bywają również owadożery, a także Neoregelie. Bardziej odważni mogą się pokusić o przygarnięcie roślin z regałów wyprzedaży. W dobrych warunkach wegetacji takie podupadające rośliny potrafią odbić i odzyskać formę. W teorii wybór roślin tropikalnych zwiększa ich szansę na adaptację w zamkniętym terrarium, ale uważam, że nie ma potrzeby trzymać się bezwzględnie tej grupy. Najlepsze rośliny do terrarium będą te, które zechcą się w nim rozwijać, wykażą zdrową kondycję oraz zauważalne przyrosty.
Trudno jest określić, które gatunki nadają się najbardziej. Dobór roślin do terrarium zależy od wielkości gabloty, aranżacji wewnętrznej, specyfikacji technicznej, umiejętności i doświadczenia Użytkownika, a także od warunków panujących w lokalu. Często popełnianym błędem jest dobieranie roślin z różnych biotopów, jak np. rośliny zbierające wodę w rozecie z roślinami pokrytymi kutnerem. W przypadku takiego zbioru różnego pochodzenia, próbujemy dogodzić każdej kiedy jest to biologicznie niemożliwe. Przy czym nie ma nic złego w eksperymentowaniu. W końcu najlepiej uczymy się na błędach.
Do opisywanego terrarium szklanego na starcie zasadziłem następujące rośliny: Anthurium david portilla dreams, Philodendron insigne Purple, Philodendron fibrosum, Calathea loeseneri, Anthurium crystallinum, Costus sanguineus mini, Murdannia loriformis, Neoregelia neo narzis. Neoregelia chiquita linda, Ornithocephalus myrticola, Pleurothallis allenii, Restrepia sp., Restrepia aristulifera, Paphiopedilum spicerianum, Stelis tarantula, Dracula tubeana, Dracula alcithoe, Bulbophyllum frostii, Anathallis rabei oraz miniaturowe paprocie Bolbitis heteroclita, Bolbitis cuspidate, Bolbitis buea, Pteridophyta X Kiat.
Nawadnianie roślin w terrarium
Szklane terrarium jest wyposażone w szereg dysz zraszających umocowanych pod stropem wewnątrz gabloty. Ich zadaniem jest dostarczanie i natryskiwanie wody na ściankę terrarium oraz bezpośrednio na rośliny. Dysze są połączone wężykami hydraulicznymi z pompą podnoszącą ciśnienie umocowaną od spodu blatu. Pompa czerpie świeżą wodę z zbiornika umieszczonego pod gablotą, a jest sterowana kontrolerem czasowym wyznaczającym dni, godziny oraz czas trwania nawadniania terrarium. Zbiornik wody czystej jest uzupełniany ręcznie. Taką konfigurację samoczynnego nawadniania terrarium z manualnym dopełnianiem zbiornika wody nazywam zraszaniem półautomatycznym. Pomimo, że pożądane jest zachowanie ciągłości nawadniania habitatu, czyli regularna kontrola zasobnika, to zawartość własnej wilgoci w aranżacji terrarium zapewni przetrwanie roślin nawet w przypadku wyczerpania zapasu wody.
Aby zapobiec akumulacji nadmiaru wody, w dnie szklanego terrarium jest otwór z śrubunkiem w formie szczelnego przemysłowego przelotu. W ten sposób woda z drenażu grawitacyjnie spływa rurą PVC-U do zbiornika wody brudnej. W wariancie półautomatycznym zasobnik ten należy okresowo opróżniać ręcznie. Ponieważ ta woda zawiera rozpuszczoną materię organiczną oraz składniki odżywcze z podłoża aktywnego to można nią podlewać rośliny doniczkowe. Nie nadaje się za to do ponownego użycia do zraszania terrarium. Skutkowałoby to szybkim zakamienianiem się dysz zraszających oraz wytrącaniem osadów na szybach, aranżacji hardscape i roślinach.
Wentylacja mechaniczna
Podstawą dobrej kondycji habitatu roślinnego jest efektywna wymiana powietrza w zbiorniku. Dostęp do dwutlenku węgla katalizuje proces fotosyntezy, a tlen jest niezbędny do rozwoju bakterii glebowych oraz innych mikroorganizmów odpowiadających za rozkład martwej materii organicznej. Omawiane terrarium szklane jest wyposażone w wentylację wymuszoną. W stropie gabloty przewidziałem dwa przeloty kanałowe z kierunkowymi dyfuzorami powietrza skierowanymi na frontowe drzwi terrarium. Po zewnętrznej stronie, kanały zakończone są mechanicznymi wentylatorami podłączonymi do kontrolera wilgotności i temperatury ANDROMEDA COMPUTERS CALYPSO X CONTROLLER 5. Ten sterownik umożliwia utrzymywanie wymaganego zakresu wilgotności w terrarium przez czasowe włączanie wentylatorów. Powietrze o wysokiej wilgotności z dolnych partii habitatu jest wypychane otworami wentylacyjnymi w drzwiach terrarium. W ten sposób zapewniam równowagę ciśnienia i bieżącą wymianę powietrza.
Wentylacji mechanicznej wymaga także komora oświetlenia terrarium. Lampy oraz zasilacze generują ciepło, które w zamkniętej przestrzeni zabudowy meblowej kumuluje się i promieniuje przez gablotę szklanego terrarium do wnętrza habitatu. Wysokie temperatury w połączeniu z wysokimi progami wilgotności powietrza są problematyczne przy uprawie i hamują rozwój roślin egzotycznych. Obudowa meblowa została wyposażona w dwa ciche wentylatory marki PANASONIC. Pierwszy tłoczy powietrze, a drugi wysysa. To kolejny projekt oparty na tym modelu wentylatorów. Urządzenia są podłączone do wymienionego wyżej kontrolera wilgotności i temperatury. Sterownik uruchamia wentylatory powyżej zakresu oczekiwanej temperatury powietrza w terrarium.
Lampy do terrarium roślinnego
Do oświetlenia terrarium użyłem lampy SKYLIGHT PRI-55 INTENSE 6 z obsługą Wi-Fi. Mimo ceny to obecnie moje ulubione źródło światła habitatów roślinnych. Model ten oferuje szeroki zakres barw oraz tryb świt-zmierzch. Urządzenie można połączyć z domową siecią Wi-Fi i sterować przez aplikację w telefonie. Jak większość lamp tego producenta każdą sztukę cechuje precyzja wykonania i efektywność. Jako uzupełnienie systemu oświetlenia na szklane terrarium położyłem blendę PMMA celem rozproszenia światła, ograniczenia rażenia oczu obserwatora oraz zamaskowania komory oświetlenia.
Podsumowanie
Natura półautomatycznego szklanego terrarium wymaga kontrolowania i ręcznego uzupełniania zapasu wody czystej do nawadniania oraz sporadycznego opróżniania zbiornika wody odpadowej. W ramach reżimu sanitarnego i pielęgnacji, Inwestorka samodzielnie usuwa z habitatu martwe liście oraz czyści szyby gabloty z osadów. Pewnym problemem jest brak automatycznej klimatyzacji w poradni. W konsekwencji to bardzo ciepły lokal, co przekłada się na nieco wyższą temperaturę także w terrarium. Bez wentylacji mechanicznej ten projekt byłby szalenie trudny do utrzymania. Natomiast habitat spełnia swoje zadanie przyciągając uwagę i ciekawość pacjentów.
