Terrarium szklane

Relacja z założenia terrarium szklanego w poradni psychologicznej.

Na jesieni 2023 roku otrzymałem zlecenie zaprojektować i wykonać pod klucz roślinne terrarium szklane w niedawno powstałej poradni psychologicznej Centrum Psychoterapii INFINITAS ⁽¹⁾ na warszawskiej Woli. To nowy punkt na mapie ośrodków zdrowia psychicznego, a jego założycielka i jednocześnie główna terapeutka aranżując gabinety postawiła na ich domową i ciepłą atmosferę. Lokal użytkowy został wyposażony w oryginalne meble z litego drewna, nowoczesne i wygodne tapicerowane sofy oraz fotele, a także znakomitą ilość żywych roślin doniczkowych. Marzeniem Klientki było uzupełnienie aranżacji wnętrza o duże terrarium szklane z egzotyczną florą, co w ramach powierzonego zamówienia przyjąłem do realizacji. Powierzchnie dedykowane pacjentom bez wątpienia posiadają własną i unikalną tożsamość, a dzięki temu stanowią mocną alternatywę w porównaniu do innych konkurencyjnych obiektów w tej branży.

Czym jest terrarium ?

Co to jest terrarium i co w nim może mieszkać ? Słowo terrarium wywodzi się z łacińskiego słowa Terra oznaczającego Ziemię. I nie chodzi o glebę w sensie podłoża, ale o Terra Mater będące personifikacją planety Ziemia, czyli lądu, terenu, miejsca do życia. Z definicji terrarium nazywamy obszar o zadanych i trwałych warunkach umożliwiających zdrowe i higieniczne życie, rozwój i rozmnażanie żywych organizmów w tym roślin oraz zwierząt. Podstawą terrarium jest przestrzeń życiowa, a tą mogą być nieduże przenośne pojemniki, większe zbiorniki, gabloty terrariów szklanych, ale także otwarte słoje, misy czy donice. Aby terrarium spełniało swoją funkcję celowego habitatu niezbędne jest odzwierciedlenie lub zasymulowanie warunków zbliżonych do naturalnych występowania roślin lub zwierząt w przyrodzie.

Różne gatunki i odmiany roślin i zwierząt zamieszkujące nasze domowe terrarium cechują odmienne wymagania warunków środowiskowych. Na te składają się przede wszystkim określone parametry powietrza, dostęp do życiodajnej wody, światła i pożywienia. O ile światło może być zarówno naturalne jak i sztuczne i nie stanowi obecnie problemu to największym wyzwaniem prawidłowego bytu terrarium z reguły jest zapewnienie odpowiedniej wilgotności, temperatury oraz składu powietrza. I dotyczy to nie tylko otwartego, ale także zamkniętego terrarium szklanego. W teorii najprostszym do utrzymania wydaje się terrarium roślinne, ale coraz częściej goszczą w terrariach wymagające gady, płazy, owady, skorupiaki, a także niewielkie gryzonie.

Roślinne terrarium szklane a zdrowie psychiczne.

Obszerne badania naukowe dokumentujące zbawienny wpływ na zdrowie psychiczne dotyczą jak do tej pory jedynie akwarium i jego aktywnej obserwacji. Jednak nietrudno odnaleźć analogie pozytywnego oddziaływania jaki może przynieść roślinne terrarium szklane w miejscu zamieszkania lub pracy zawodowej. W końcu nie od dzisiaj popularyzowane jest obcowanie z naturą zwłaszcza wśród osób na stałe funkcjonujących w zurbanizowanych obszarach miejskich lub przemysłowych. Oczywiście domowe terrarium tropikalne ⁽²⁾ nawet to wielkoformatowe nie nasyci nas pozytywną energią tak mocno jak spacer po lesie lub parku, jednak może stanowić mocny substytut zwłaszcza dla osób wysoko aktywnych. Obserwując tropikalne terrarium szklane w formie miniaturowego ogrodu możemy liczyć na obniżenie własnego poziomu stresu, odciągnięcie i uspokojenie galopady myśli oraz zawieszenie się w oazie spokoju i harmonii.

Co prawda akwarium cechuje permanentna kinetyka, zwłaszcza takie pełne rybek akwariowych, jednak roślinne terrarium szklane wcale nie musi być statyczne. Opcji subtelnego ruchu w takim lądowym ekosystemie jest kilka. Wymuszona wentylacja wzbudza ruch roślin. Zraszanie imituje deszcz. Akwaterrarium zwane paludarium ⁽³⁾ cechuje ciągły ruch kierowanych strumieni wody i wodospadu. W terrarium również można hodować aktywne płazy lub gady. Natomiast wielkogabarytowe tropikalne terrarium szklane ma jedną potężną przewagę nad akwarium ⁽⁴⁾. Gablotę terrarium można otworzyć na oścież i dosłownie chłonąć wszystkimi porami ciała atmosferę ekosystemu panującą w środku. Wspaniała jest możliwość organoleptycznego badania zapachów, wilgotności a także zmiennego składu powietrza, nie wspominając o fizycznym kontakcie zarówno z florą jak i potencjalną fauną.

Terrarium szklane w funkcji architektonicznej lokalu.

Wracając do przedmiotowego terrarium szklanego w gabinecie terapeutycznym, Klientka nie dysponowała projektem wnętrza, a jego aranżację i wyposażenie realizowała według własnej wizji metodą administracyjną. Podobnie rzecz się miała z uzgodnieniem najlepszej orientacji i lokalizacji gabloty terrarium jak i jej optymalnych gabarytów. Z wywiadu wynikało, że Inwestorka miłuje rośliny wielkolistne i jej wstępnym zamysłem było założenie terrarium szklanego na pełną ścianę. Jednak racjonalizując zadanie ograniczyliśmy wymiary ⁽⁵⁾ projektu oraz wybraliśmy formę pionowego terrarium. Habitat jest pierwszym obiektem, na który natrafia pacjent tuż po wejściu do poradni, co poniekąd jest jednocześnie zaproszeniem do środka a także gwarantem spokojnego azylu wnętrza. Po drugie bryła słupka terrarium stała się przedłużeniem ściany i zabudowanej szafy wnękowej domykając nieco obszerną przestrzeń największego pomieszczenia lokalu.

Projekt gabloty terrarium szklanego w realizacji.

Gablota dyskutowanego terrarium szklanego ostatecznie otrzymała wymiary L69 x W43 x H100cm. Została wykonana ze szkła typu FLOAT grubości #8mm w całości. Co prawda na rynku polskim można spotkać oferty na tańsze zbiorniki terrariów o cieńszej grubości szyby (6mm, a nawet 4mm) jednak w swoich projektach używam szkła 8mm i grubszego. Powody są trzy. Po pierwsze osobiście jestem fanem masywnych aranżacji korzennych nazywanych hardscape(em). Korzenie o pełnym przekroju i dużych wymiarach nawet kiedy są suche to z natury już są ciężkie. Dla przykładu jeden segment umownej długości około 1m może ważyć nawet 10-15kg. A takich w wielu ściennych terrariach szklanych potrzeba umocować kilka lub nawet kilkanaście. Wizualnie bardzo ciekawa pionowa orientacja nowoczesnego terrarium wymaga wertykalnego piętrowania korzeni.

Aby hardscape korzenny był stabilny i bezpieczny dla Użytkownika na lata eksploatacji to aranżacja musi zostać wielopunktowo i trwale umocowana od wewnątrz (przynajmniej) do tylnej ściany i dna niezależnie od wielkości terrarium szklanego. A zatem szyby gabloty lub zbiornika terrarium muszą być odpowiednio nośne, czyli mieć zdolność przenoszenia znacznych obciążeń, czego tanie – czytaj cienkie tafle mogą nie zagwarantować. Drugim powodem jest zmienny kształt drewna w zależności od stopnia nasycenia wilgocią. Większość nowych (czyli suchych) korzeni po uruchomieniu terrarium i rozpoczęciu akumulacji podawanej wody z zraszaniem zaczyna nieco puchnąć i się nieregularnie odkształcać. W zależności od wielkości i mocy spoin wyboczenie korzennych segmentów dodatkowo potęguje ugięcie się tafli szyb terrarium szklanego zwiększając ryzyko pęknięcia szyby.

Trzecim powodem chociaż pośrednim jest grubość spoin poszczególnych ścian gabloty terrarium szklanego, która zwykle jest proporcjonalna do grubości szyb. Coś czego nie widzimy gołym okiem, a już z pewnością nie zauważymy na początku funkcjonowania nowego tropikalnego terrarium to rozbudowany system korzenny roślin. Otóż jest wiele gatunków roślin z grupy aroidów (obrazkowate) wytwarzających gęsty oplot solidnych korzeni. Korzenie niektórych kilkuletnich okazów osiągają przekrój kciuka dorosłego mężczyzny. A siłę korzeni roślin drewniejących znamy przecież z spękanych miejskich ulic i chodników. Reasumując, nie chcemy, aby w dalszej nieokreślonej przyszłości eksploatacji nasze terrarium szklane zaczęło przeciekać z powodu nadmiernego a nieprzewidzianego rozepchania ścian i rozciągnięcia spoin zwykłymi siłami natury, prawda ?

Stalowy stelaż dla dużego terrarium roślinnego.

W prezentowanym projekcie zastosowałem dwa stelaże pod oraz nad zbiornik terrarium do dalszego montażu zabudowy meblowej. Pod terrarium szklane użyłem klasycznego już stelaża o profilu kwadratowym 40mm z blatem z sklejki liściastej 18mm oraz pianką polietylenową XPE grubości 5mm. Nad gablotę dostarczyłem lżejszy stelaż o profilu 20mm mocowany do sufitu. Natomiast z uwagi na poziomy podciąg sufitowy kolidujący z pionem terrarium ten stelaż musiałem wykonać nieco nietypowy, tj. bez górnych poziomych podłużnic. Pomiędzy tym stelażem a górną krawędzią szklanej gabloty zostawiłem skromne 2.5cm dylatacji. Obie komory związane z pionem terrarium szklanego otrzymały oczywiście maskującą zabudowę meblową. Boki mocowane do stelaża na stałe, natomiast fronty mocowane na magnesy neodymowe. Wszystkie boki wyciągnięte na zakładkę po 5cm dolnej i górnej krawędzi gabloty.

Technologia produkcji wody do roślinnego terrarium tropikalnego.

Współczesne rozwiązania techniczne umożliwiają zautomatyzowanie systemów podtrzymania życia roślin w terrarium szklanym. Przypomnę, że w tym artykule rozważam terrarium roślinne ⁽⁶⁾ bez zwierząt (wymagających regularnego karmienia). Nowoczesne terrarium roślin egzotycznych może zostać wyposażone w automatyczne oświetlenie z opcją imitowania trybu świtu i zmierzchu. Na porządku dziennym są instalacje mechanicznej wentylacji umożliwiające sterowanie parametrami powietrza niwelując zależność od warunków panujących w lokalu. W mojej ocenie natomiast równie istotne z perspektywy prawidłowej eksploatacji terrarium oraz zapewnienia zdrowia i kondycji flory jest zintegrowana produkcja wody na potrzeby nawadniania. Zautomatyzowanie produkcji wody umożliwia trwałe zadanie jej składu, a co chyba najważniejsze zagwarantowanie ciągłości dostępu do jej źródła. Aby uchwycić tą kluczową zaletę warto dla odmiany przeanalizować dotychczasowe rozwiązanie stosowane do gotowych zestawów terrariów szklanych.

Zdecydowana większość tanich ofert terrarium obejmuje jedynie zbiornik wody czystej podpięty do pompki instalacji zraszania. Producenci takich zestawów nie przewidują odprowadzenia nadmiaru wody z gabloty. Po pierwsze należy regularnie samodzielnie uzupełniać pojemnik wody czystej. W przypadku dłuższej nieobecności Użytkowników (np. urlopu) górne partie terrarium i jego flora mogą zwyczajnie podsychać z wyczerpania zasobnika wody. Dla odmiany w dolnych rejonach i głęboko w podłożu występuje wysokie ryzyko akumulacji wilgoci i deficytów powietrza co prowadzi do zagniwania korzeni roślin. Hipotetycznie możliwe jest nawet przelanie terrarium i zalanie mebla lub podłogi. Daleki jestem od szerzenia czarnego pijaru, ale o zgrozo niektórzy dostawcy reklamują takie terraria jako w pełni automatyczne. Nie zgadzam się z takim przekazem, gdyż takie terrarium jest co najwyżej półautomatyczne.

Terrarium szklane z automatyczną produkcją wody wyposażam w filtr osmotyczny RO3 oraz pompę podnoszącą ciśnienie (zmniejsza objętościowy odrzut i zużycie wody). Bufor wody czystej w takiej konfiguracji jest zaopatrzony w konduktometryczne sondy poziomu sterujące pracą elektrozaworu podawania wody na osmozę i jej produkcji. Twardość wody można regulować mieszaniem wody osmotycznej ze strumieniem wody kranowej. Rośliny typu storczyki oraz znaczna część epifitów preferują wodę miękką, ale minerały i tak należy uzupełniać. W przypadku terrarium półautomatycznego zwykle Użytkownicy zasilają zbiornik wodą kranową, a ta bywa twarda. Wadą jest szybsze zakamienianie dysz zraszania oraz wytrącanie osadów wapnia wewnątrz naszego terrarium szklanego, w tym irytujące osady na szybach. Aczkolwiek nic nie stoi na przeszkodzie, aby filtrować wodę w łazience i taką podawać do nawadniania.

Półautomatyczne terrarium szklane wymaga więcej atencji Użytkownika.

W opisywanym lokalu poradni brak było możliwości kucia ścian i doprowadzenia mediów hydraulicznych, tj. zimnej wody oraz odpływu kanalizacji pod zakładane terrarium szklane. Zatem w tym partykularnym przypadku nie było opcji na zintegrowanie produkcji wody do zraszania. Mimo, że pozostałe systemy zostały oparte na sterownikach to w mojej nomenklaturze to terrarium jest co najwyżej półautomatyczne. Ale Klientka godziła się na taki stan rzeczy i z perspektywy kilku pierwszych miesięcy funkcjonowania projektu nie widzę utraty jakości i zdrowia z tego powodu. W dolnej komorze pod terrarium zainstalowałem dwa osobne zbiorniki na wodę czystą do zraszania oraz wodę brudną będącą retencją nadmiaru z dna terrarium. W dnie tego terrarium szklanego jest otwór uzbrojony w szczelny przelot klejonego PVC-U o średnicy DN-25.

Od środka gabloty przelot w dnie jest zabezpieczony mocnym koszykiem z tworzywa sztucznego którego zadaniem jest przeciwdziałanie możliwemu zatkaniu podłożem. Natomiast pod terrarium rurka przelewu jest skierowana do zbiornika wody brudnej o pojemności 10-litrów. Zbiornik wody czystej ma taką samą pojemność. W wersji terrarium półautomatycznego Użytkownik jest zobligowany do uzupełniania zapasu zbiornika wody czystej. I tak jest w tym terrarium szklanym, że Klientka samodzielnie uzupełnia bufor wodą przegotowaną. Tak, nie przejęzyczyłem się, Klientka używa ostudzonej wody przegotowanej do podlewania wszystkich swoich roślin doniczkowych oraz terrarium. Stosunek wody świeżej do odpadowej brudnej oceniam na 2:1. Czyli na zużycie 10-litrów wody czystej terrarium oddaje 5 litrów wody brudnej. Ale i ta się nie marnuje, bo służy do uzupełnienia podlewania roślin doniczkowych.

Roślinne terrarium szklane z wentylacją mechaniczną.

O czym pisałem w poprzednich artykułach jestem wielkim fanem wentylacji wymuszonej, którą uznaję za najbardziej skuteczną, zwłaszcza w dużych terrariach szklanych. Prawidłowo zaprojektowana wentylacja mechaniczna umożliwia sprawną wymianę powietrza niezbędną do prawidłowego rozwoju i kondycji roślin i zwierząt. A wykorzystanie w układzie higrostatu otwiera dodatkową perspektywę zadania i utrzymania pożądanej wilgotności całego habitatu. Jednak, aby uzyskać wysoką efektywność konieczne jest odpowiednie zaprojektowanie gabloty szklanego terrarium dla trybu wentylacji kanałowej. Chodzi o to, aby ukierunkować strumień dostarczanego świeżego powietrza oraz zapewnić mu możliwie najdłuższą drogę nasycania zanim opuści terrarium. W szklanym stropie gabloty przewidziałem 2 otwory pod przelot szczelny DN-25. Natomiast uchylny front terrarium otrzymał nisko przy podłożu kolejne 2 otwory średnicy 36mm wraz z kratkami wentylacyjnymi wydruku 3D własnego projektu.

Nad gablotą w strefie oświetlenia każdy z wlotów do naszego terrarium szklanego jest wyposażony w osobny nieduży mechaniczny wentylator typu blower. Wspólny zasilacz obu wentylatorów jest wpięty do kontrolera wilgotności i temperatury CALYPSO X CONTROLLER ⁽⁷⁾ w gniazdo higrostatu. Wartość progową higrostatu ustawiłem na 85% z gradientem 1% oraz w trybie chłodzenia. Drugie gniazdo temperatury wykorzystuję do sterowania wentylacją komory oświetlenia nad zbiornikiem. Obudowa meblowa została wyposażona w dwa większe wentylatory Panasonic, a ich zadaniem jest dostarczanie powietrza o temperaturze pokojowej i wypychanie ogrzanego wokół lampy terrarium. Celem tego dodatkowego układu jest schłodzenia komory i zapewnienia niższej temperatury do wymiany powietrza w terrarium.

Układ działa w następujący sposób. Jeśli wilgotność w terrarium wzrasta do poziomu 86% (85+1) zostaje podane napięcie na wentylatory. Wentylatory tłoczą świeże powietrze, a wtedy wilgotność zaczyna spadać, aż do uzyskania poziomu poniżej 85%. Wtedy kontroler wyłącza zasilanie wentylatorów. W praktyce napędzony ruch powietrza powoduje jeszcze minimalny spadek zwykle do 84,7-84,8%, ale z braku wymiany powietrze w terrarium szklanym zaczyna się nasycać wilgocią z aranżacji, roślin i podłoża, a więc odczyt zaczyna rosnąć do poziomu 86% kiedy wentylatory ponownie zostają uruchomione. I tak cyklicznie utrzymywana jest zadana wilgotność w zakresie 85-86% zapewniając stały dopływ powietrza na potrzeby ekosystemu. Dodam, że nastawy higrostatu umożliwiają określenie dowolnego zakresu.

Analogicznie wygląda praca chłodzenia komory oświetlenia. Progową wartość ustawiłem na 25 deg C powyżej której kontroler podaje zasilanie wentylatorów zabudowy meblowej. Fakt, że czujnik higrometru i temperatury jest zintegrowany, a ponieważ wilgotność jest nadrzędna zatem czujnik kontrolera wprowadzam przez otwór w stropie do gabloty. Czyli temperaturę mierzę w szklanym terrarium a nie w komorze oświetlenia. Ale to nie ma specjalnego znaczenia, ponieważ temperatura w terrarium pod jego stropem jest zbieżna (chociaż nie identyczna) z temperaturą nad terrarium. W praktyce w okresie wiosennym, letnim i jesiennym wentylatory zabudowy meblowej pracują non-stop z pracą oświetlenia terrarium.

Pozostałe wyposażenie terrarium roślinnego.

Do omówienia pozostały dwa systemy. Pierwszym jest oświetlenie i w terrarium szklanym w poradni przyjąłem lampę SKYLIGHT PRI-55 INTENSE ⁽⁸⁾ w obsługą Wi-Fi. Mimo nieco wyższej ceny mam słabość do tych lamp z uwagi na szeroki zakres barw światła oraz tryb świt-zmierzch. Lampę można połączyć z lokalną siecią Wi-Fi oraz sterować przez aplikację w telefonie. Celem rozproszenia źródła światła zastosowałem blendę z plexi o przepuszczalności 75% na całym stropie szklanego terrarium. Zapobiega ona rażeniu oczu przy obserwacji habitatu z bliska. Jako składową systemu zraszania wykorzystałem pompę filtracji osmotycznej (100gpd) oraz 6 dysz firmy MISTKING ⁽⁹⁾. Cztery z nich są ustawione w drugim szeregu i skierowane bezpośrednio na tylną ściankę, natomiast do zraszania frontalnego używam jedynie dwóch dysz z przodu gabloty.

Aranżacja wewnętrzna oraz rośliny do terrarium.

Do budowy hardscape, tj. wewnętrznej aranżacji korzennej prezentowanego terrarium szklanego wykorzystałem korzenie Mopani. Pierwszy raz zastosowałem to drewno w budowanym terrarium i muszę przyznać, że jest świetne. Zbita struktura z pewnością zapewni długie lata bezpiecznej eksploatacji aranżacji. Natomiast korzenie same w sobie są eleganckie. Mają regularne, ale harmonijne kształty i absolutnie nie są nudne. Są za to ciężkie i dosyć trudne w obróbce. Wspomniane w wcześniejszym akapicie grubsze ściany gabloty tego terrarium szklanego są w pełni uzasadnione. Do budowy i mocowania korzeni użyłem klasycznie już silikonu LAKMA ⁽¹⁰⁾, a na ściankę niskoprężną piankę, silikon oraz substrat kokosowy. Na podłoże do terrarium wykorzystałem keramzyt o dwóch gradacjach, przy czym dodałem niewielką ilość materiału kompostowanego, a dodatkowo także około 500ml substratu akwarystycznego.

Jakie rośliny do terrarium tropikalnego ?

Na forach dyskusyjnych i grupach tematycznych często podają pytania – jakie są najlepsze rośliny do terrarium szklanego ? Początkującym adeptom terrarystyki tropikalnej rekomenduję doniczkowe rośliny z działów ogrodniczych marketów OBI. Sam osobiście bywam i skupuję właśnie w OBI różne odmiany mniejszych Philodendronów, Anthuriów, Calathei a także paproci. Bywają tam również owadożery, a także Neoregelie. W mojej definicji najlepsze rośliny do terrarium to takie, które wykażą się zdrową kondycją oraz przyrostami na przestrzeni czasu. Zakup tropikalnych roślin doniczkowych do terrarium zwiększa ich szansę na adaptację w ekosystemie, a dodatkowo w marketach można dostać nieduże sadzonki w bardzo rozsądnych cenach. Bardziej odważni mogą się pokusić o przygarnięcie roślin z regałów wyprzedaży. W dobrych warunkach terrarium takie rośliny potrafią odbić i odzyskać formę.

Jednak trudno jest określić które gatunki nadają się najbardziej, ponieważ wiele zależy od jaku duże jest terrarium szklanego, od jego specyfikacji technicznej, warunków panujących w pomieszczeniu, a także umiejętności i doświadczenia właściciela terrarium. Natomiast co bardzo stanowczo odradzam, to regulowanie warunków terrarium na potrzeby nowej świeżo sprowadzonej rośliny nawet jeśli jest unikatowa i wydaliśmy na nią pół pensji. Proszę wziąć pod rozwagę, że rośliny na aukcjach pochodzą zwykle z wzorcowych hodowli, które mogą być skrajnie odmienne od warunków panujących w naszym i wręcz nieosiągalne. Takie zakupy są obarczone ryzykiem, że roślina w najlepszym wypadku zatrzyma się w rozwoju. Podkręcanie warunków w terrarium szklanym może nie tylko nie przynieść efektu co negatywnie odbić się na dotychczasowych roślinach w habitacie.

Opisywane terrarium szklane w poradni psychologicznej zostało domem następujących roślin:

Anthurium david portilla dreams

Philodendron insigne Purple

Philodendron fibrosum

Calathea loeseneri

Anthurium crystallinum

Costus sanguineus mini

Murdannia Bright Star (zakupiona w OBI i szybko została gościem w kilku projektach)

Neoregelia neo narzis

Neoregelia chiquita linda

Ornithocephalus myrticola

Pleurothallis allenii

Restrepia sp.

Restrepia aristulifera

Paphiopedilum spicerianum

Stelis tarantula

Dracula tubeana

Dracula alcithoe

Bulbophyllum frostii

Anathallis rabei

oraz klasyczne już w moich terrariach Bolbitis heteroclita, Bolbitis cuspidate, Bolbitis buea, Pteridophyta x kiat.

Terrarium szklane a jego eksploatacja.

Jak wspomniałem powyżej natura półautomatycznego terrarium wymaga uzupełniania buforu wody czystej do nawadniania oraz sporadycznego opróżniania zbiornika wody odpadowej. Tego należy bezwzględnie pilnować. Ponadto na wczesnym etapie dojrzewania ekosystemu i rozrostu systemu korzennego należy usuwać niewielkie ilości martwej materii z odpadających liści. Pewnym problemem jest specyfika poradni i konieczność zamykania wszystkich okien na noc. W konsekwencji to dość ciepły lokal, co przekłada się na nieco wyższą niż bym sobie tego życzył temperaturę w prezentowanym terrarium szklanym. Bez wentylacji mechanicznej w ogóle nie wyobrażam sobie utrzymania tego projektu, a już z pewnością nie przy tych wymagających roślinach tropikalnych. Natomiast habitat spełnia swoje zadanie, tj. przyciąga uwagę pacjentów oraz umożliwia zatrzymanie się i zanurzenie chociaż na chwilę w tym egzotycznym miniaturowym ogrodzie.

⁽¹⁾ poradnia psychologiczna Centrum Psychoterapii INFINITAS w Warszawie

⁽²⁾ terrarium tropikalne

⁽³⁾ paludarium z wodospadem

⁽⁴⁾ akwarium naturalne

⁽⁵⁾ terrarium na wymiar

⁽⁶⁾ terrarium roślinne

⁽⁷⁾ polecam higrostat Calypso X Controller do terrariów szklanych

⁽⁸⁾ rekomendowana lampa do terrarium roślinnego Skylight PRI-55 Intense

⁽⁹⁾ dysze zraszania terrarium Mistking

⁽¹⁰⁾ silikon do budowy hardscape oraz ścianki terrarium Lakma